Khi kêu gọi điều chỉnh All-Star Game mấy ngày trước, CEO Adam Silver của giải bóng rổ NBA từng đề cập đến cú ném 4 điểm. Đấy là gợi ý mới, không phải 3 and1 (lỗi điểm 3 điểm, nghĩa là ném chính xác 3 điểm nhưng bị phạm lỗi rồi ném thành công quả phạt kế tiếp).

Chẳng phải vô cớ mà ý tưởng về cú ném 4 điểm ngày càng trở thành đề tài nghiêm túc ở NBA. Chưa kể mùa này khi hàng loạt kỷ lục về ném 3 điểm bị xô ngã, mùa trước đã chứng kiến không thiếu kỳ tích liên quan đến các cú ném xa.

Ở game 2 của trận bán kết miền Đông NBA 2015-2016, Cleveland Cavaliers đã ném 3 điểm chính xác 25 lần, điều chưa từng xảy ra ở cả vòng Play-off lẫn regular season.

Ở game 7 của bán kết miền Tây, Klay Thompson thực hiện 11 cú ném 3 điểm chính xác, chuyện cũng chưa từng thấy ở vòng Play-off để Golden State Warriors vượt qua Oklahoma City Thunder.

Ở game 4 của chung kết, GoldenState làm một lèo 17 cú ném ghi 3 điểm để hạ Cleveland. Đó không chỉ là thông số kỷ lục ở loạt trận chung kết NBA mà còn là lần đầu tiên ở chung kết có đội ném 3 điểm chính xác nhiều hơn ném 2 điểm!

Cũng ở loạt chung kết này, Stephen Curry lập kỷ lục ném 3 điểm chính xác nhất với 32 lần và ném 3 điểm nhiều nhất với 80 lần.

Xét về tập thể, Warriors ghi 3 điểm đến 306 lần ở vòng Play-off mùa trước, nhiều hơn 66 lần so với kỷ lục do chính họ lập được trước đó 1 mùa.

Đồng thời, Cavaliers cũng vượt qua kỷ lục của Warriors năm 2015 với 258 cú ném 3 điểm thành công.

Rõ ràng là NBA đã thay đổi quá nhiều kể từ lúc giới thiệu cú ném 3 điểm ở mùa 19979-1980. Vào thời điểm ấy, các đội chỉ ném 3 điểm bình quân 2,8 lần/trận. Nhưng chỉ riêng mùa trước, chỉ số ném 3 điểm đã là 24,1 lần/trận.

Đặc biệt chỉ riêng số cú ném 3 điểm của Stephen Curry ở regular season mùa qua, tổng cộng 402 lần đã vượt hơn bất cứ đội bóng nào làm được trong 1 mùa ở 15 năm đầu từ khi cú ném được tính 3 điểm ra đời.

Một khi cú ném 3 điểm trở thành dễ dàng như cú ném 2 điểm, NBA bắt đầu phải nghĩ tới phương án mới nhằm giúp trò chơi giữ được sự cân bằng và đó là ý nghĩa của cú ném ghi 4 điểm.

Đương nhiên phải có những ý kiến phản đối, song quan trọng là không thiếu tiếng nói ủng hộ giải pháp ném 4 điểm này.

Damian Lillard – hậu vệ của Portland Trail Blazers thừa nhận ném 3 điểm không còn là thách thức với thế hệ hiện nay khi tuyên bố: “Chúng ta đang có quá nhiều cầu thủ ghi 3 điểm dễ dàng!”. Larry Bird – huyền thoại của Boston Celtics lại có góc nhìn toàn diện hơn: “Đấy là đà tiến hóa của trò chơi”.

Trên thực tế, ESPN từng tiết lộ rằng NBA đã thảo luận về cú ném 4 điểm từ vài năm trước. Điều này có nghĩa là ý tưởng đó trở thành hiện thực chỉ còn là vấn đề thời gian, nên đến đây lại phát sinh câu hỏi mới: Vạch 4 điểm nên đặt ở đâu?

Theo gợi ý của Byron Scott – HLV vừa bị Los Angeles Lakers sa thải, vạch 4 điểm nên cách khoảng 90-120cm so với vạch 3 điểm cách rổ 670cm tính từ góc và 723 cm từ các vị trí khác. Damian Lillard đề xuất vạch 4 điểm cách rổ 800cm, còn ý kiến khác cho rằng nên đặt ở mức 900cm.

Còn nếu nghiên cứu dữ liệu của Basketball Reference, không khó nhận ra từ cách rổ 90-670cm, tỷ lệ ném chính xác dao động từ 37-42%.

Bên cạnh đó, ở các vị trí cách rổ từ 700-730cm nơi chân cầu thủ ném bóng chỉ đứng ngay sau vạch 3 điểm, số cú ném đang tăng khá cao. Thống kê cho biết ở cách rổ 670cm, regular seasonmùa qua có 4.727 cú ném.

Con số này tăng gấp đôi lên 9.530 cú ném ở cự ly 700cm và lên tới 19.641 (lại gấp đôi) ở khoảng cách 730cm so với rổ. Các chỉ số này nhiều hơn so với mọi nơi khác, ngoại trừ các khu vực ngay rổ (21.711 cú ném) và cách rổ chỉ 30cm (22.794 cú ném).

Song song đó, cần lưu ý rằng từ ngoài khoảng cách 790cm tới rổ, số cú ném và tỷ lệ chính xác giảm đột ngột từ 6.665 cú ném ở 790cm xuống còn 2.238 ở 823cm,747 ở 853cm, 277 ở 884cm, 152 ở 914cm và vỏn vẹn 68 ở 945cm.

Một thông số cần tham khảo khác là mỗi cú ném ở cự ly nào đem đến bình quân bao nhiêu điểm?

Sơ đồ của Basketball Reference giải thích phần nào khái niệm “góc 3” ám chỉ cú ném từ góc đem lại nhiều điểm hơn cả cú ném trực diện cách rổ 670cm (22 foot).

Hiện tượng đáng lưu ý khác là những cú ném 3 điểm cách rổ 700-884cm đem lại điểm số bình quân còn nhiều hơn mọi cú ném 2 điểm từ cách rổ ngoài 90cm. Điều này lý giải phần nào xu hướng cố gắng ném 3 điểm hoặc đột phá để lên rổ của các cầu thủ hiện nay.

Tổng hợp các yếu tố vừa nêu, có thể thấy đề xuất đặt vạch 4 điểm cách rổ 800cm của Damian Lillard là quá gần, vì với điểm số bình quân 1,35 (nếu tính 3 điểm thì còn 1,01), thay đổi này sẽ khiến trò chơi chủ yếu chỉ còn những cú dunk và ném 4 điểm.

Do đó, đặt vạch 4 điểm cách rổ 914cm (30 feet) có vẻ hợp lý hơn, đặc biệt do ở mùa 2015-2016, 152 cú ném từ khoảng cách này chỉ có 28 lần đi vào rổ, tỷ lệ 18,4% tương đương 0,74 điểm cho mỗi cú ném, một giá trị sẽ không ảnh hưởng đáng kể tới trò chơi hiện nay.

Để cảm nhận rõ hơn về tác động của vạch 4 điểm đặt ở khoảng cách này thì cần biết rằng ở mùa 2015-2016, ngoài Stephen Curry đạt hiệu suất 22-45 cú ném chính xác từ ngoài vạch này, tay ném xa số 2 Damian Lillard chỉ đạt mức 2-16.

Tất nhiên, không loại trừ khả năng khi vạch 4 điểm ra đời, hiệu suất sẽ nâng lên do các cầu thủ sẽ tập ném 4 điểm như từng làm với 3 điểm, nhất là khi nếu tính khoảng cách cú ném như vạch 4 điểm thì ngay từ mùa trước, NBA đã có hơn 152 cú ném dạng này.

Và khi ấy, chiến thuật bóng rổ rất dễ phát sinh những phiên bản mới, như Reggie Miller – chuyên gia ném xa huyền thoại của Indiana Pacers từng chỉ rõ việc cú ném 3 điểm ra đời đã khiến bóng rổ nay hầu hết chỉ có dunk, lên rổ và ném 3 điểm.

Reggie Miller chẳng phải không có lý, khi trong thống kê 208.053 cú ném gần đây, có tới 58% là những cú ném cách rổ chỉ 6m hoặc ngoài vạch 3 điểm. Đây chính là nguyên nhân các đội ngày càng ưa chuộng đội hình small-lineup hơn.

Nhưng dù còn nhiều ý kiến tranh luận, nhất là về vị trí đặt vạch 4 điểm, quan điểm của huyền thoại 60 tuổi Larry Bird dành gần như cả đời cho bóng rổ nhà nghề thật sự đáng suy ngẫm: “Hồi chơi bóng, tôi chưa từng tập ném 3 điểm (dù vạch 3 điểm ra đời đúng mùa tân binh của ông - PV). Ngày nay, mọi bạn trẻ đều tập ném 3 điểm. Trò chơi đã thay đổi, không cần phải nghi ngờ về điều đó. Cứ cách 10, 12 hay 15 năm, bóng rổ sẽ lại có thứ mới. Sau khi đặt ra vạch 4 điểm, mọi người sẽ lao vào tập ném mà một khi như vậy thì có lẽ chỉ cần 5-10 năm nữa, tất cả sẽ chú trọng ném ghi 4 điểm. Trò chơi cứ thế mà phát triển thôi”.