Phải đặt vào trong xuất phát điểm thấp yếu của TTVN, gắn với tầm cao vời vợi của đấu trường Olympic mới thấy rõ kỳ tích của Xuân Vinh quý giá và khó khăn tới mức nào. Trong suốt cả 7 kỳ Thế vận hội trước đó, Việt Nam mới chỉ giành được 2 tấm HCB do công của võ sĩ taekwondo Trần Hiếu Ngân và lực sĩ cử tạ Hoàng Anh Tuấn.

Ở kỳ Thế vận hội 4 năm trước đó, Việt Nam thậm chí rơi vào cảnh “tay trắng” rời London. Và đến Olympic 2016, mục tiêu của đoàn quân sang Rio tranh tài cũng chỉ là phấn đấu có huy chương, không phải màu Vàng.

Tại Rio, Xuân Vinh cũng chỉ là niềm hi vọng số 3 trong niềm tin và âu lo phập phồng, nhất là với nỗi ám ảnh về những thất bại tức tưởi ở ASIAD 2010 hay Olympic 2012. Để rồi, ở cuộc đấu nội dung 10m súng ngắn hơi, xạ thủ quân đội 42 tuổi đã khiến tất cả phải kinh ngạc và thán phục, với một màn trình diễn của đẳng cấp cùng bản lĩnh phi thường. Tất cả được hội tụ đỉnh cao ở chính viên đạn cuối trong loạt bắn chung kết.

Xuân Vinh chỉ lọt vào chung kết với kết quả cao thứ 4 trong 8 người. Thế nhưng, anh đã thực sự tạo nên một cuộc bứt phá ngoạn mục ở chung kết. Qua 8 viên đầu, Xuân Vinh có 91,9 điểm và xếp vị trí thứ hai. Bước ngoặt của Xuân Vinh là khi anh có 102,2 điểm, xếp vị trí thứ nhất khi vượt qua VĐV của nước chủ nhà Brazil, Felipe Almeida.

Sau khi chắc chắn có HCĐ, rồi HCB, Xuân Vinh tranh HCV với xạ thủ nước chủ nhà Brazil, Felipe Almeida với sự cạnh tranh nghẹt thở ở từng viên đạn. Đến viên áp chót, Vinh đã để đối thủ vượt lên dẫn trước. Và khi Almeida thực hiện xong viên cuối, rất nhiều người đã nghĩ tấm HCV thuộc về đấu thủ chủ nhà.

Tình thế đó buộc tuyển thủ Việt Nam phải có một cú bắn cuối cùng hoàn hảo, trên 10 mới có thể tranh chấp. Xạ thủ Việt Nam nâng súng lên nhắm hồng tâm, hít thở thật sâu trong 22 giây trước khi tạo ra cú bắn để đời, giành 10, 7 điểm, không chỉ vượt qua đối thủ để giành HCV mà còn thiết lập một kỷ lục Olympic  mới.

Cú bắn đó đã thực sự làm nên lịch sử cho chính Xuân Vinh, cho cả TTVN. Đó cũng là hình ảnh kết đọng và thăng hoa cho 1.400 ngày vượt nghịch cảnh của “xạ thủ đen nhất thế giới” cùng cả hành trình 36 năm hội nhập với Olympic bền bỉ và khó  nhọc của một nền thể thao. Thể thao Việt Nam đã có bước đột phá, một sự thay đổi ngoạn mục về vị thế, diện mạo, sức lan tỏa chính nhờ chiến tích lịch sử mang tên Xuân Vinh ở Olympic 2016. 

Đó cũng là thời khắc lịch sử, thổi bùng lên niềm tự hào dân tộc và khát vọng vươn cao của người Việt. Kỳ tích của Xuân Vinh đã chứng tỏ tiềm năng, nội lực và sức vươn của người Việt Nam, cụ thể là lĩnh vực thể thao.