Sự tiến hóa của các trung vệ hiện đại (Phần 1)
Khi mà yếu tố chiến thuật ngày càng phát triển không ngừng, đồng nghĩa các trung vệ hiện đại sẽ cần đến nhiều hơn những kỹ năng của một chuyên gia phòng ngự thuần túy.
Xuyên suốt chiều dài lịch sử bóng đá thế giới, người ta thường biết đến nhiệm vụ cơ bản nhất của một trung vệ chính là nhằm bảo vệ an toàn cho khu vực phòng ngự đội nhà. Hệ quả, các trung vệ cổ điển thường không quá chú trọng việc phát triển nền tảng kỹ thuật cá nhân, thay vào đó chỉ tập trung cải thiện sức mạnh hay thể hình, thể lực để đạt hiệu quả trong tranh chấp, cản phá bóng. Phải tới khi huyền thoại người Đức, Franz Beckenbauer khai sáng ra vị trí libero (hậu vệ quét) vào thập niên 70, một hình mẫu trung vệ chơi bóng theo kiểu tư duy, mọi thứ mới bắt đầu thay đổi.
Theo đó, một cầu thủ phòng ngự hoàn toàn có thể tham gia vào quá trình luân chuyển, phân phối bóng, thậm chí là trực tiếp dâng cao để hỗ trợ tấn công khi cần thiết. Ngoài ra, khả năng đoạt bóng thông qua các tình huống đánh chặn từ xa trước khi “tái phân phối” bóng cho đồng đội cũng được xem là một yếu tố hết sức quan trọng đối với các trung vệ “kiểu mới” này. Rất nhanh chóng, giới chuyên môn đã dấy lên nhiều cuộc thảo luận về những giải pháp tham gia tấn công hiệu quả nhất dành cho các chuyên gia phòng ngự.
Sau cùng, bóng đá xét về mặt bản chất vẫn là một trò chơi mang tính kiểm soát không gian và tận dụng không gian. Chính bởi vậy mà tất cả các cầu thủ (kể cả trung vệ) đều phải nhận thức được vị trí, vai trò cũng như nhiệm vụ của mình trên sân để luôn đảm bảo rằng, hệ thống chiến thuật chung đang được vận hành một cách ổn định.
Không khó để nhận thấy, cả Pep Guardiola, Max Allegri, Jose Mourinho, Arsene Wenger, Juergen Klopp hay Antonio Conte, những vị chiến lược gia hàng đầu thế giới vào thời điểm hiện tại đều cân nhắc vô cùng kỹ lưỡng trước khi quyết định ký hợp đồng với một trung vệ.
Một trung vệ hiện đại tất nhiên sẽ phải sở hữu sự toàn diện về mặt kỹ năng cũng như tư duy chơi bóng. Vào lúc này, Leonardo Bonucci (Juventus), Mats Hummels và Jerome Boateng (đều Bayern Munich) chính là những cái tên tiêu biểu nhất cho hình mẫu trung vệ kiểu mới vừa nêu trên, những hậu vệ vừa chơi phòng ngự chắc chắn, vừa có khả năng tổ chức đáng kinh ngạc.
Bất kỳ CĐV Juventus nào cũng có thể nhanh chóng đưa ra lập luận cho rằng Andrea Barzagli chẳng hề thua kém Bonucci là bao. Tuy nhiên, trên thực tế, phong cách chơi bóng của Bonucci không đơn thuần chỉ là việc bảo vệ khu vực cấm địa trước khung thành Lão Bà. Sau khi “nhạc trưởng” Andrea Pirlo rời Turin, chính Bonucci là người đã phủ lấp khoảng trống mà cựu tiền vệ AC Milan bỏ lại. Bằng khả năng chuyền dài hết sức tuyệt vời, ngôi sao bên phía Juve đã trở thành nguồn phân phối bóng từ xa hiệu quả, giúp cho Bianconeri thi đấu linh hoạt và sáng tạo hơn dưới bất kỳ sơ đồ chiến thuật nào.
Minh chứng tiêu biểu về kỹ năng “gây đột biến” của Bonucci, là tình huống kiến tạo cho Emanuele Giaccherini ghi bàn mở tỷ số, qua đó giúp ĐT Italia đánh bại Bỉ chung cuộc 2-0 ở vòng bảng EURO 2016 vừa rồi. Xuất phát từ một tình huống dâng cao lên đến gần khu vực giữa sân, trung vệ của Juventus đã nhanh chóng quan sát tinh tế trước khi thực hiện một đường chuyền dài chuẩn mực tạo điều kiện cho Giaccherini băng xuống, khoan phá vào khoảng trống bên phía hàng thủ ĐT Bỉ và dứt điểm thành bàn.
Trong cuốn The Player’s Tribune, đích thân Boateng từng miêu tả về phong cách chơi bóng của mình như sau: “Cho dù giành được bóng sau một tình huống tranh chấp hay nhận bóng từ đồng đội, tôi đều lập tức tìm kiếm tiền đạo hoặc cầu thủ đang di chuyển cao nhất trên hàng công. Nếu như tôi có thể đưa bóng tới cho anh ấy ở vị trí thuận lợi, chúng tôi sẽ nhanh chóng mở ra một cuộc phản công hiệu quả”.
Xét ở góc độ nào đó, bóng đá hiện đại có thể được hiểu là một thứ bóng đá tổng lực theo kiểu mới, không hoàn toàn giống hệt như những gì Ajax Amsterdam đã trình diễn vào thập niên 70 của thế kỷ trước, đòi hỏi các cầu thủ phải linh hoạt và đa năng hơn. Đành rằng Boateng có thể không sở hữu trình độ đi bóng và dứt điểm “thượng hạng” như tiền bối Beckenbauer năm xưa. Mặc dù vậy, nhãn quan chiến thuật nhạy bén cùng khả năng chuyền bóng hết sức chuẩn xác cũng là quá đủ để biến ngôi sao của Bayern Munich trở thành một “ngòi nổ” hiệu quả bên phía đội bóng xứ Bavaria.
Cần phải nói thêm rằng, từ vị trí của một trung vệ, hay đúng hơn nữa là “quarterback” (hậu vệ lùi sâu nhất, làm nhiệm vụ phân phối bóng), Boateng có thể quan sát toàn bộ mặt sân trước khi nhìn ra những “khoảng trống mù” trong cấu trúc đội hình đối phương. Điều này chính là cơ sở quan trọng để hậu vệ người Đức dễ dàng thực hiện được những đường chuyền quyết định mang đến lợi thế cho đội nhà, một hình thức khai thác và tận dụng không gian “hoàn hảo” mà chỉ các trung vệ chơi thấp mới có đủ thời gian và khoảng trống bên phần sân nhà để xử lý một cách trọn vẹn.
Mùa Hè năm 2009, nhà ĐKVĐ Champions League khi ấy, Barcelona từng chấp nhận đầu tư 25 triệu euro để mang về bản hợp đồng Dmytro Chygrynskiy, cầu thủ vừa mới đoạt chức vô địch UEFA Cup cùng Shakhtar Donetsk. Mặc dù vậy, khả năng chơi bóng thiếu linh hoạt đã nhanh chóng khiến cho ngôi sao người Ukraine trở thành một “phế nhân” dưới hệ thống chiến thuật của Pep Guardiola.
Chỉ chưa đầy một năm sau đó, Chygrynskiy nhanh chóng phải nói lời chia tay với đội bóng xứ Catalonia, một hình mẫu tương đối tiêu biểu cho sự thất bại của các trung vệ cổ điển, vốn đã trở nên quá lạc hậu và thiếu đi tính cơ động cần thiết trong những yêu cầu của bóng đá hiện đại.
