Lý do Nhật Bản là nước có thể thao học đường phát triển nhất thế giới

Với mục tiêu “rèn luyện suốt đời”, Nhật Bản đã xây dựng hệ thống hoạt động thể dục ngoại khóa thanh thiếu niên với 3 hình thức chính là các câu lạc bộ thể thao trong trường học, các đoàn thể thao thiếu niên và câu lạc bộ thể thao của địa phương. Một trong những ví dụ nổi bật liên quan đến Giải vô địch bóng chày trung học quốc gia mùa hè và giải đấu danh dự mùa xuân, cả hai được tổ chức hàng năm tại Sân vận động Hanshin Koshien ở Tỉnh Hyogo.

Trừ Sumo, bóng chày là môn thể thao duy nhất có giải đấu chuyên nghiệp tại Nhật từ trước Chiến tranh thế giới thứ 2 diễn ra. Bóng chày chính là một phần lịch sử của nước Nhật. Koshien cũng chính là tên của sân chơi bóng chày ở thành phố Nishinomiya, tỉnh Hyogo. Chỉ có các đội đã thắng giải vòng loại được tổ chức tại các tỉnh trên toàn quốc mới có thể tham gia vào giải đấu chính được tổ chức tại sân vận động Koshien này. Bởi thế, không biết từ lúc nào giải bóng chày mùa Hè đã được gọi là Koshien.

Có khoảng 4000 đội bóng chày thuộc các trường trung học phổ thông ở Nhật Bản, nhưng chỉ có 50 đội có thể tham gia giải đấu chính. Và tất nhiên là chỉ có một đội có thể giành chiến thắng chung cuộc trong cuộc thi chính và có được “lá cờ chiến thắng màu đỏ thẫm”. Koshien là “thánh địa" của những học sinh cấp 3 đam mê bóng chày trên toàn quốc. Được thi đấu ở Koshien chính là giấc mơ, là mục tiêu lớn trong suốt thời thanh xuân. Và nếu giành chiến thắng chung cuộc, các em có thể được tuyển vào các trường đại học danh tiếng ngay cả khi không đủ tiêu chuẩn học vấn.

Dĩ nhiên, thể thao học đường ở Nhật không chỉ có bóng chày. Với các CLB thể thao trong trường học, học sinh có thể tự do lựa chọn môn thể thao mình yêu thích để luyện tập sau giờ học. Qua 2 số liệu trên đã chứng minh thể thao trong học đường tại Nhật đã hoạt động rất sôi nổi, phần lớn câu lạc bộ có đông thành viên tham gia chơi bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền… chiếm tỉ trọng cao.

Thực trạng này cũng phản ảnh một điều: câu lạc bộ thể thao trong các trường học tại Nhật Bản có ý nghĩa rất lớn trong việc phát triển thể chất và sức khỏe cho học sinh. Các em được khuyến khích hoàn thiện kỹ năng cá nhân, phát triển tinh thần đồng đội và rèn luyện khả năng ứng phó trong các tình huống khó khăn. Ngoài ra, thể thao học đường còn giúp nắm bắt giá trị tôn trọng đối thủ và quyết tâm cống hiến để đạt được mục tiêu của bản thân và đội nhóm, đồng thời hỗ trợ giáo dục về sức khỏe và tạo ra môi trường rèn luyện tốt cho các em học sinh.

Lễ hội thể thao học đường Undokai là một trong những sự kiện thường niên lớn nhất của các trường phổ thông Nhật Bản. Thường tổ chức vào tháng 5 và tháng 6, lễ hội nhằm khuyến khích học sinh rèn luyện thể thao, giảm áp lực học tập. Bên cạnh Undokai, học sinh Nhật Bản còn quen thuộc với một sự kiện thể thao không kém phần quan trọng là Giải Bóng đá học sinh trung học toàn Nhật Bản (All Japan High School Soccer Tournament). Sự kiện thường thu hút 40.000 đến 50.000 người hàng năm.

Giải bóng đá diễn ra vào kỳ nghỉ đông của học sinh Nhật Bản với khoảng 50 đội bóng cấp trường tham dự. Không chỉ là hoạt động thúc đẩy thể thao ở trường học, giải bóng đá là cơ hội để học sinh thể hiện tài năng, gây ấn tượng với các đội bóng đá chuyên nghiệp. Những học sinh thể hiện tốt có thể được nhận vào các đội bóng hoặc giành học bổng của các trường đại học thể thao. Ngoài sự kiện thể thao thường niên, các trường phổ thông còn tổ chức câu lạc bộ thể thao sau giờ học như câu lạc bộ đấu kiếm, câu lạc bộ võ thuật… Học sinh có thể tự do đăng ký tham gia câu lạc bộ phù hợp với sở thích, năng lực cá nhân.

Thể loại truyện Manga cũng góp phần phát triển thể thao học đường, khi người Nhật tận dụng văn hóa để thắp sáng ước mơ thể thao của từng cá nhân, qua đó tạo ra ảnh hưởng lớn kéo dài nhiều thập niên với bóng chày trong Kyojin no Hoshi (Noboru Kawasaki), quyền Anh trong Ashita no Joe (Asaki Takamori), judo trong Tiểu thư nhu đạo (Naoki Urasawa), hoặc kiếm đạo trong Ore wa Teppei (Tetsuya Chiba)... Trong mọi bộ truyện, thể thao luôn được coi là phép ẩn dụ cho cuộc sống, thông qua đó nhân vật chính học được những bài học cơ bản cho sự phát triển cá nhân về kỷ luật, ý chí và sự hy sinh.

Điểm chung xuyên suốt của các truyện manga nêu trên vẫn là thể thao học đường. Mọi nhân vật đều đi lên từ các trận đấu ở trường trung học, nơi mà quá trình rèn luyện, vươn lên và cạnh tranh phản ánh một xã hội Nhật Bản thu nhỏ - kỷ luật và thứ bậc đến mức hà khắc, nhưng vẫn chừa chỗ đủ để cho cái tôi xuất hiện, đi theo những giấc mơ tưởng như hão huyền, cho đến khi chúng trở thành sự thật.

Đây là biểu đồ mô tả số lượng học sinh tham gia câu lạc bộ bóng chuyền trung học tại Nhật Bản qua các năm và có thể thấy, số liệu trên biểu đồ liên tục giảm cho đến khi manga Haikyuu được phát hành, qua đó phản ánh rõ sức ảnh hưởng của manga, anime đến giới trẻ khi giúp cho phong trào thể thao học đường Nhật Bản tăng lên theo cấp số nhân.

Tập Haikyuu đầu tiên của mùa 1 đã được phát sóng vào ngày 6 tháng 4 năm 2014. Có thể thấy tác động mạnh mẽ của bộ truyện này ngay tại thời điểm ra mắt. Haikyuu không chỉ ảnh hưởng đến độc giả mà còn phổ biến môn thể thao này đến nhiều người hơn, đặc biệt là độ tuổi học sinh. 

Không có nhiều bộ manga có thể làm được điều đó. Theo như nghiên cứu, có một bộ anime đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng người chơi thể thao là Slam Dunk tại Nhật Bản với bóng rổ trong quá khứ và hiện tại, Haikyuu làm điều đó với bóng chuyền.