Giải mã Chaturanga – nơi khởi nguồn của Cờ Vua toàn cầu và Cờ vua Thái Lan Makruk ở SEA Games 33
Chaturanga là tên gọi của trò chơi được xem như "ông tổ" của cờ vua hiện đại, bao gồm cả cờ vua quốc tế (International Chess) và cờ vua Thái Lan (Makruk). Giống như cờ vua hiện đại, bàn cờ Chaturanga cũng có 64 ô vuông – một sân đấu chiến lược kinh điển không hề thay đổi qua nhiều thế kỷ.
Trò chơi chiến thuật này có 6 loại quân cờ, mỗi quân đại diện cho một lực lượng trong quân đội cổ đại và mang trong mình những câu chuyện lịch sử thú vị.
1. Raja (Vua – King)
Vị trí: Raja, hay Vua (trong tiếng Thái là Khun), là người chỉ huy tối cao của quân đội.
Vai trò: Vua là mục tiêu cuối cùng của trận chiến. Luật chơi cũng giống như cờ vua hiện đại: Raja là quân cờ cần được bảo vệ, và bên nào để Raja bị tấn công đến mức không thể tự vệ (chiếu hết) thì bên đó sẽ thất bại.
2. Mantri hay Senapati (Bộ trưởng – Queen)
Vị trí: Mantri (hay Senapati) có nghĩa là Bộ trưởng (hoặc Montri trong tiếng Thái).
Vai trò và Sự phát triển: Đây là quân cờ có sự tiến hóa đáng ngạc nhiên nhất. Từ một Bộ trưởng (Montri) với sức mạnh di chuyển hạn chế trong Chaturanga, quân cờ này đã phát triển thành Queen (Nữ hoàng/Quân Hậu) quyền lực trong cờ vua châu Âu. Sức mạnh di chuyển của Queen vượt trội hơn hẳn so với Montri ban đầu, thậm chí còn được coi là biểu tượng của sự trao quyền cho phụ nữ trong giới cờ.
3. Gaja hay Hathi (Voi – Bishop)
Vị trí: Gaja (trong tiếng Hindi thường gọi là Hathi) có nghĩa là Voi.
Vai trò và Sự phát triển: Hình ảnh Voi to lớn, mạnh mẽ đã biến hóa thành nhiều biểu tượng khác nhau ở châu Âu:
Ở Anh: Nó là một Tổng giám mục (Bishop).
Ở Pháp: Nó là một Tên hề hoàng gia (Joker/Fou).
Ở Đức: Nó là một Người chạy (Läufer), có lẽ mang ý nghĩa là người đưa tin.
Tuy nhiên, ở Nga, quân cờ này vẫn giữ nguyên là một con Voi.
4. Ratha (Xe ngựa – Rook)
Vị trí: Ratha có nghĩa là Xe ngựa hay chiến xa.
Vai trò và Sự phát triển: Ở châu Âu, Ratha thường được mô tả là một Pháo đài (Rook). Nhưng có hai quốc gia vẫn giữ nguyên hình ảnh có tính biểu tượng hơn:
Ở Nga: Nó được gọi là Tàu (Boat).
Ở Thái Lan: Nó được gọi là Thuyền (Ruea), phản ánh vai trò của thủy thủ đoàn trong quân đội Thái cổ.
5. Ashva hay Ghora (Ngựa – Knight)
Vị trí: Ashva (hay Ghora trong tiếng Hindi) có nghĩa là Ngựa.
Vai trò: Đây được xem là quân cờ mang tính biểu tượng nhất của trò chơi cờ vua. Đặc biệt, bất kể cờ vua ở quốc gia nào, nước đi hình chữ L của quân Ngựa hầu như đều được giữ nguyên, chỉ có các chi tiết về quân cờ là khác biệt. Trong quân đội Thái cổ, Ngựa (Kỵ binh) là một trong những lực lượng chiến đấu chính.
6. Padati (Lính Bộ Binh – Pawn)
Vị trí: Padati có nghĩa là Lính bộ binh.
Vai trò: Trong cờ vua Thái Lan, quân này được gọi là Tốt (hoặc đôi khi là "vỏ sò" do trước đây từng có thời gian sử dụng vỏ sò để chơi), đại diện cho lực lượng chiến đấu chính của quân đội.
Cờ vua Thái Lan (Makruk) là một ví dụ điển hình cho sự kế thừa và phát triển từ Chaturanga. Bố cục các quân cờ Thái Lan phản ánh chân thực cấu trúc của quân đội Thái cổ, bao gồm: Khun (Vua), Ngựa, Thuyền, Hình nón (quân Tượng, tương đương Gaja), Med (quân Hậu/Bộ trưởng, tương đương Mantri) và Tốt. Mỗi quân cờ đều mang ý nghĩa văn hóa và lịch sử sâu sắc.
Trong Makruk, chiến lược được đặt lên hàng đầu. Nó mô phỏng một trận chiến thực sự với các mối đe dọa, giao chiến và các cuộc tấn công liên tục. Các chiến thuật phức tạp như lừa dối, quấy rối, bám víu, áp bức và siết chặt được sử dụng để bẫy đối thủ.
