SEA Games 2025 có Cờ Vua Thái Lan (Makruk): Môn thể thao trí tuệ 1000 năm tuổi có gì khác so với Cờ Vua Quốc tế?
Cờ Vua Thái Lan, hay còn được biết đến với tên gọi Makruk, không chỉ là một trò chơi trên bàn cờ, mà còn là di sản văn hóa đã gắn bó với "xứ sở Chùa Vàng" suốt hàng nghìn năm. Được cho là du nhập vào Thái Lan khoảng 1.000 năm trước, câu chuyện lịch sử của Makruk mang đến cái nhìn thú vị về sự giao thoa văn hóa khu vực.
Các nhà nghiên cứu tin rằng nguồn gốc của cờ vua bắt nguồn từ trò chơi cổ xưa của Ấn Độ mang tên Chaturanga – mô phỏng đội quân với 4 lực lượng: voi, ngựa, xe ngựa và bộ binh. Makruk được cho là chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ Ấn Độ, giữ lại nhiều yếu tố gần với bản gốc, tương tự như Ouk Chaktrang của Campuchia, dù có sự khác biệt về tên gọi và nước đi.
Con đường phổ biến của cờ vua từ Ấn Độ đến Thái Lan có thể đi theo 2 hướng chính. Con đường trực tiếp: Đi qua tiểu lục địa Ấn Độ, có lẽ cùng thời kỳ của Vua Ashoka Đại đế. Con đường phía Nam: Đi qua Trung Quốc và xuống Đông Nam Á. Tuy nhiên, con đường này ít ảnh hưởng hơn do cờ vua ở Trung Quốc đã phát triển thành Xiang Qi (Cờ Tướng) với luật chơi khác biệt.
Mặc dù có hình thức và luật chơi cơ bản giống cờ vua quốc tế, Makruk lại có những nét tinh tế khác biệt, đặc biệt thể hiện qua cách đặt quân và ý nghĩa của các quân cờ. Theo thư tịch hoàng gia "Huyền thoại cờ vua Thái Lan" của Krom Phraya Damrong Rajanupab Vajirayan, các quân cờ trong Makruk đã được Thái Lan hóa, chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa và địa lý:
- "Khun" (Quân Vua): Chỉ một vị vua hoặc người chỉ huy quân đội, một tên gọi phổ biến chỉ vua trong bối cảnh Thái Lan cổ đại.
- "Rua" (Quân Xe/Thuyền): Còn được gọi là thuyền. Sự xuất hiện của thuyền trong cờ vua Thái Lan là minh chứng cho địa lý đặc trưng của quốc gia này, nơi sông ngòi và kênh rạch là phương tiện di chuyển chính.
- "Cone" (Quân Tượng/Voi): Được gọi là đội quân voi, gợi nhớ đến vai trò quan trọng của voi trong lịch sử chiến tranh Ấn Độ và Thái Lan.
- "Horse" (Quân Mã): Chỉ thủy quân.
- "Pawn" (Quân Tốt): Chỉ quân đội hoặc bộ binh.
Sự biến đổi tên gọi và nước đi của một số quân cờ như nón (tượng) và quân tốt ngửa đã tạo nên sự độc đáo cho Makruk. Việc nghiên cứu Makruk không chỉ là khám phá một trò chơi, mà còn là tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Thái Lan.
