Từ tấm băng đội trưởng tuyển bóng chuyền quốc gia tới cơ duyên cầm còi của nữ trọng tài Thanh Hoa
30 năm gắn bó với bóng chuyền là chuyến hành trình rất dài với vô số kỷ niệm của vị trọng tài người Hà Nội. Trước khi đến với nghiệp cầm còi, Nguyễn Thị Thanh Hoa từng là cái tên để lại rất nhiều dấu ấn với tư cách đội trưởng đội tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam.
Sinh năm 1979 tại Thủ đô, ngay từ nhỏ Thanh Hoa với năng khiếu của mình đã được Bưu điện Hà Nội nhắm tới và đầu tư cho đi tập huấn dài hạn tại Trung Quốc. Chính lứa VĐV tài năng cùng thời Thanh Hoa đã giúp đội bóng Thủ đô trở thành một trong những thế lực của bóng chuyền nữ Việt Nam thời bấy giờ với những danh hiệu VĐQG quý giá.
"Mình bắt đầu bén duyên với bóng chuyền vào năm 1993, khi đó mình 14 tuổi. Đến năm 1996 mình đã bắt đầu thi đấu cho Bưu điện Hà Nội. Sau đó 1 năm mình được gọi lên Đội tuyển quốc gia. Mình thi đấu 11 năm, đến 2004 khi chỉ còn một trận chung kết thì mình nghỉ thi đấu, về lấy chồng. Thời điểm ấy mình cũng đang dính chấn thương đầu gối.
Thời ấy Hà Nội có lớp tuyển sinh mùa hè, mình tham gia thử 3 tháng hè. Đến tháng 9 thì mình được tuyển chọn chính thức, lúc đó là chuyển vào học tại trường Văn hóa thể thao luôn. Hồi xưa ở đội một tuần chỉ được về một lần vào cuối tuần thôi. Tuần nào mình cũng đạp xe từ Trịnh Hoài Đức về gần Times City", cựu đội trưởng ĐTQG nhớ lại.
Nguyễn Thị Thanh Hoa cũng chính là nhân tố góp mặt trong đội hình mang về tấm HCĐ và HCB SEA Games đầu tiên cho đội tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam. Cùng lứa với những danh thủ một thời như Hà Thị Dậu, Đặng Hồng, Lê Hiền, Trần Hiền, Bùi Huệ và từng là người đội trưởng trong một thời gian dài, chị nổi lên là một VĐV được nhiều người yêu mến.
"Trong thời gian khoác áo tuyển thi đấu, mình và các đồng đội đã có 2 lần đầu tiên tại SEA Games đó là lần đầu tiên giành được tấm HCĐ tại SEA Games năm 1997 và tấm HCB đầu tiên tại SEA Games năm 2001. Đây là kỉ niệm đắt giá nhất trong sự nghiệp thi đấu của bản thân mình", chị tâm sự.
Khác với những đồng nghiệp của mình, cựu đội trưởng của ĐTQG lại chọn chuyển hướng sang trọng tài thay vì phát triển bản thân trở thành một HLV, chia sẻ về điều này, chị nói: "Cá nhân mình rất thích nghề huấn luyện. Khi còn thi đấu, mình luôn tâm huyết đến việc một ngày nào đó sẽ về làm công tác huấn luyện để có thể truyền được những kinh nghiệm thi đấu của mình cho các lứa sau.
Tuy nhiên đúng là nghề chọn người chứ người không chọn được nghề, thời thế lúc đó lại không hợp lý khiến mình không làm được việc đấy cho nên phải chuyển hướng khác.
Vào thời điểm Bưu điện Hà Nội đang có dấu hiện tan rã, mình đã đi học trọng tài, lúc đó là vào khoảng 2004, sau đó đến năm 2009 là đội bóng tan rã. Trong quãng thời gian 5 năm đó thì mình vẫn tập luyện cùng đội nhưng không tham gia thi đấu, chỉ đến khi về công tác tại Liên đoàn Bóng chuyền Việt Nam thì mình mới bắt đầu bước chân vào làm trọng tài".
Ngoài hai tấm huy chương mang tính cột mốc ở SEA Games, Thanh Hoa còn là người "mở đường" khi là nữ trọng tài đầu tiên của bóng chuyền Việt Nam tham gia Khóa đào tạo trọng tài của Liên đoàn Bóng chuyền Châu Á.
Nhờ kinh nghiệm thi đấu đỉnh cao sau nhiều năm, chị đảm nhiệm vị trí trọng tài bàn tại các giải đấu quốc gia. Liên đoàn Bóng chuyền Việt Nam cũng tạo điều kiện cho Thanh Hoa đi học các lớp trọng tài do FIVB giảng dạy. Đây là tiền đề để một trọng tài nữ người Việt Nam có thể điều khiển các trận đấu quốc tế.
"Đối với mọi người thế nào thì không rõ chứ bản thân mình từ khi bắt đầu làm nghề đến giờ nói khó khăn thì mình thấy cũng không có. Mình luôn được tạo điều kiện từ lúc học đến khi bắt tay vào làm chính thức. Mình có học 2 khóa đào tạo tại Thái Lan do Liên đoàn Bóng chuyền Châu Á tổ chức. Khi đó mình là người đầu tiên tham gia khóa học này, sau đó là đến Nguyễn Thị Thanh Tuyền".
Với việc xuất thân là vận động viên bóng chuyền đỉnh cao, bản thân cũng nhiều năm liền góp mặt trong màu áo ĐTQG với cương vị đội trưởng nên cách xử lý các tình huống trong trận đấu của Thanh Hoa luôn người trong nghề đánh giá là “hợp tình hợp lý”.
"Vị trí đầu tiên khi mình bắt đầu với nghề đó là vị trí trong tổ thư ký, hay còn gọi là trọng tài bàn. Sau đó mình được xếp làm trọng tài điều hành luôn, trận đấu đó mình làm trọng tài 2 tại giải hạng A năm 2010 ở Đông Anh. Trong suốt quá trình công tác, mình luôn tự hào rằng bản thân đã điều hành trận đấu công bằng, chính xác. Mỗi khi từ trên ghế bước xuống đều nhận được nụ cười của HLV các đội chứ không phải những thái độ không vừa lòng", Thanh Hoa nhớ lại.
Ở nữ trọng tài người Hà Nội là sự tập trung và xử lý tình huống một cách hợp lý khiến các cầu thủ dưới sân rất hài lòng và có động lực thi đấu. Có lẽ tính cách ngoài đời đã được chị đưa vào trong từng trận đấu để điều khiển khiến khán giả và cầu thủ hài lòng.
"Ở các giải quốc tế, mình luôn tự tin trong mỗi lần điều hành trận đấu. Ngoài ra mỗi lần tham gia công tác tại giải quốc tế cũng là một lần mình được gặp lại những người bạn bè thân thiết ở nước ngoài. Mình được lợi thế biết nghe, nói tiếng Trung cơ bản nên mỗi khi giao tiếp với mọi người đều trở nên dễ dàng. Mình và 3 trọng tài khác còn thân thiết đến mức kết nghĩa anh em", chị chia sẻ.
Gặp nhau từ năm 2003 ở giải đấu tổ chức ở Nam Định, Thanh Hoa và ông xã kết hôn vào năm 2004. Tính đến thời điểm này anh chị đã gắn bó với nhau gần 20 năm và có hai cậu con trai. Chia sẻ về chuyện gia đình, chị nói :"Trong suốt quá trình từ lúc còn thi đấu đến khi làm trọng tài, mình đều được mọi người xung quanh ủng hộ.
Chồng mình thì không chơi thể thao nhưng anh thích bóng chuyền lắm. Lúc đó để chuẩn bị cho SEA Games 22 diễn ra tại Việt Nam thì có giải bóng chuyền tiền SEA Games tổ chức ở Nam Định. Năm đó thì mình không có tên trong danh sách đội tuyển nữ nhưng mình vẫn đi theo để cổ vũ cho toàn đội. Tình cờ gặp được ông xã mình ở đó, khi ấy chỉ nghĩ tình cờ quen thế thôi chứ cũng không nghĩ sẽ nên duyên vợ chồng."
Không giống như nhiều cựu VĐV khác không muốn con cái theo nghề thể thao, cựu đội trưởng của đội tuyển bóng chuyền nữ một thời luôn khuyến khích các con theo đuổi đam mê giống bố mẹ. Cũng vì thế con trai lớn của trọng tài Thanh Hoa hiện đang theo tập tại đội trẻ của CLB bóng chuyền Biên phòng.
Có thể nói, nghề trọng tài là nghề "làm dâu trăm họ". Mỗi khi có chuyện gì xảy ra, trọng tài sẽ là một trong những đích được nhắm đến đầu tiên. Ngoài ra, tiền lương của trọng tài cũng không đủ để trang trải cuộc sống. Trọng tài, dù chỉ là “nghề part-time” với nhiều người, thế nhưng, đó lại là nghề có nhiều áp lực và nguy hiểm. Và với những người làm thầy giáo thì nghiệp trọng tài còn đánh đổi cả danh dự và trách nhiệm từ sân thi đấu lên giảng đường.
"Nhiều người cứ nghĩ là lương trọng tài đủ để trang trải cuộc sống rồi trọng tài lúc nào cũng đặt nặng vấn đề vật chất nhưng thật ra là không đúng. Đa số các trọng tài bóng chuyền đều đang công tác và giảng dạy tại các trường học, mỗi khi có giải đấu mọi người lại xin nghỉ tại cơ quan để tham gia công tác trọng tài tại các giải.
Không phải vì để tăng thêm thu nhập mà đây là do đam mê với nghề, muốn nâng cao thêm trình độ chuyên môn và ngoài ra cũng là tranh thủ gặp mặt các anh chị em đồng nghiệp. Nghề trọng tài bóng chuyền không phải là công việc hàng ngày, hàng tháng mà đây là công việc mang tính chất thời vụ", chị Hoa tâm sự.
Tại mỗi giải đấu, công tác trọng tài là một yếu tố rất quan trọng do đó trọng tài phải là những người có đạo đức tốt, nắm vững chuyên môn, có cách làm việc, công bằng vô tư, có tinh thần trách nhiệm cao trước khán giả và các cầu thủ. Với sự điều hành trận đấu dứt khoát, công minh, trọng tài Nguyễn Thị Thanh Hoa luôn nhận được sự tôn trọng, yêu mến từ các cầu thủ, các HLV và các trọng tài đồng nghiệp.
