Luật FIBA: Vì sao có hộ chiếu Việt Nam vẫn bị tính là cầu thủ nhập tịch
"Vì sao có hộ chiếu Việt Nam vẫn bị tính là cầu thủ nhập tịch?"
"Tầm quan trọng của quy tắc "trước 16 tuổi" là như thế nào?"
Phân biệt giữa cầu thủ "nội" (local) và cầu thủ "nhập tịch" (naturalized), một vấn đề thường gây tranh cãi trong cộng đồng bóng rổ. SEA Games 33 diễn ra tại Thái Lan hiện đang đến gần, hãy cùng Webthethao tìm hiểu về những điều cần biết xoay quanh tính pháp lý của các cầu thủ theo luật FIBA
1. Nguyên tắc cốt lõi: Quốc tịch hợp pháp
Để khoác áo đội tuyển quốc gia (ĐTQG) của một nước, điều kiện tiên quyết là cầu thủ đó phải có quốc tịch hợp pháp (hộ chiếu) của nước đó.
Tuy nhiên, có hộ chiếu thôi là chưa đủ. FIBA chia cầu thủ thành 2 nhóm chính dựa trên thời điểm có hộ chiếu:
2. Quy tắc "Trước 16 tuổi" (The Age 16 Rule)
Đây là quy tắc quan trọng nhất xác định tư cách cầu thủ.
- Cầu thủ Nội (Local Player): Nếu cầu thủ có hộ chiếu của quốc gia đó trước khi tròn 16 tuổi, họ được coi là cầu thủ nội. Họ có thể thi đấu thoải mái mà không bị tính vào suất "nhập tịch".
- Cầu thủ Nhập tịch (Naturalized Player): Nếu cầu thủ có hộ chiếu sau khi đã tròn 16 tuổi (bất kể là do nhập tịch hay xin lại quốc tịch gốc), họ sẽ bị tính là cầu thủ nhập tịch theo luật FIBA (điều khoản 3-21a).
3. Quy định về Cầu thủ Nhập tịch (Article 3-21)
Mỗi ĐTQG khi tham dự giải đấu chính thức của FIBA chỉ được phép đăng ký duy nhất 01 cầu thủ thuộc diện "nhập tịch" (người có hộ chiếu sau 16 tuổi) trong danh sách thi đấu (roster 12 người).
Ví dụ: Đội tuyển Philippines thường đau đầu vì Jordan Clarkson. Dù anh có dòng máu Philippines, nhưng vì có hộ chiếu sau 16 tuổi, anh vẫn bị tính là cầu thủ "nhập tịch" và chiếm mất suất của các cầu thủ nhập tịch thuần túy khác (như Justin Brownlee hay Andray Blatche trước đây).
4. Các trường hợp ngoại lệ & Chuyển tịch (Special Cases)
a. Ngoại lệ "Được công nhận là nội binh dù hộ chiếu sau 16 tuổi" (Article 3-21b), ví dụ về Võ Kim Bản, Phú Vinh hoặc các nội binh Việt Nam không làm passport trước 16 tuổi
Tổng thư ký FIBA có quyền xem xét đặc cách cho một cầu thủ được tính là "nội binh" dù họ có hộ chiếu sau 16 tuổi, nếu:
- Cầu thủ chứng minh được mình đã sống tại quốc gia đó trong thời gian dài.
- Việc cấp hộ chiếu muộn là do thủ tục hành chính khách quan, không phải cố tình lách luật.
b. Chuyển đổi Quốc tịch Thể thao (Article 3-22 - "Luật Eric Gordon")
Thông thường, nếu một cầu thủ đã thi đấu cho ĐTQG A ở một giải đấu chính thức (Main Official Competition), họ sẽ vĩnh viễn không được thi đấu cho ĐTQG B. Tuy nhiên, có một ngoại lệ (như trường hợp Eric Gordon chuyển từ tuyển Mỹ sang Bahamas) nếu thỏa mãn 3 điều kiện:
- Cầu thủ gia nhập một nền bóng rổ đang phát triển (developing national team program).
- Việc chuyển đổi được xem là "vì lợi ích tốt nhất cho sự phát triển của bóng rổ" (in the best interest of basketball).
- Cả hai Liên đoàn bóng rổ (cũ và mới) đều đồng ý.
5. Khái niệm "Giải đấu chính thức" (Main Official Competitions)
Cầu thủ được coi là đã "chốt sổ" (cap-tied) với một quốc gia khi họ ra sân trong các giải sau:
- FIBA World Cup (và vòng loại).
- Olympic (và vòng loại).
- Các giải vô địch châu lục (FIBA Asia Cup, EuroBasket... và vòng loại).
Lưu ý: Các giải trẻ (U16, U18) không làm cầu thủ bị "chốt sổ" vĩnh viễn, nhưng việc chuyển đổi sau đó sẽ phức tạp hơn (cần đợi đến năm 21 tuổi và có sự đồng thuận đặc biệt).
6. Sự khác biệt trong bóng rổ 3x3
Luật 3x3 có một chút khác biệt và khắt khe hơn về thời gian:
- Cầu thủ không được phép thi đấu cho quốc gia khác nếu đã từng thi đấu 5x5 hoặc 3x3 cho quốc gia cũ ở giải chính thức.
Quy định về hộ chiếu: Để đủ điều kiện, cầu thủ phải có hộ chiếu trước ngày 01/01 của năm liền trước năm tổ chức giải đấu. (Ví dụ: Để đánh giải năm 2025, phải có hộ chiếu trước ngày 01/01/2024).
