Nhờ cuộc cách mạng của Antonio Conte tại Chelsea, các cầu thủ chạy cánh “wing-back” một lần nữa tìm thấy đất diễn ở xứ sương mù.

Wing-back là biến thể của hậu vệ cánh (Full-back) có nhiệm vụ chính là tấn công, tất nhiên họ cũng có khả năng phòng ngự. Nôm na wing-back là những cầu thủ chạy cánh đơn thuần, thích tấn công và cũng giỏi phòng ngự. 

Họ được “sản sinh” từ sơ đồ 3 trung vệ, như 3-5-2, 3-4-3 mà Chelsea đang áp dụng và những biến tấu như 3-4-1-2 hay 3-4-2-1. Trong nền bóng đá hiện đại, ranh giới công-thủ là rất nhạy cảm và tùy trận đấu HLV sẽ để các wing-back chú trọng vào tấn công hay là phòng ngự.

Dù thế nào đây cũng là vị trí đòi hỏi cao về thể lực để liên tục qua lại vạch giữa sân. Các wing-back điển hình trong 10 năm trở lại đây là Dani Alves, Maicon, Jose Bosingwa - dù CLB của họ không hẳn chơi với 3 trung vệ - và gần đây là cặp Moses - Alonso của Chelsea.

Màn trình diễn của Moses từ khi được đá wing-back 

Giữa những năm 90 của thế kỷ trước, giải Ngoại hạng xuất hiện rất nhiều wing-back nhờ nguồn cảm hứng của tuyển ANh ở EURO 1996. Cách đây 20 năm, HLV  Terry Venables đã bố trí sơ đồ 3 hâu vệ và hai wing-back giúp “Tam Sư” tiến vào đến bán kết và chỉ dừng bước ở loạt luân lưu may rủi trước người Đức. Công bằng mà nói, đó là giải đấu hay nhất của Tuyển Anh trong suốt 20 năm qua. 

Và hiện tại, dường như đang có một cuộc cách mạng tương tự diễn ra ở Premier League. Cuối tuần trước, 5/10 cặp đấu diễn ra với ít nhất một đội ra sân với sơ đồ 3 trung vệ.

Có tới 6 đội sử dụng sơ đồ 3 hậu vệ ở vòng 11, chiếm 5/10 cặp đấu. Trong đó có 3 đội bóng thành London là Chelsea, Tottenham, West Ham cùng với Everton, Liverpool và Hull.

Tổng cộng có 6 CLB sử dụng hệ thống này ở vòng  11 và những kết quả thu về là rất khác nhau. Chelsea và Hull giành chiến thắng, Tottenham và West Ham hòa, trong khi Everton và Watford hứng chịu thất bại thảm hại, nhận tổng cộng 11 bàn thua.

Sau nhiều năm hệ  thống 4-2-3-1 được sử dụng rộng rãi ở xứ sương mù và thậm chí trên khắp châu Âu, sơ đồ 3 (hay 5) hậu vệ đang dần dần trở nên được ưa chuộng. Và đương nhiên không thể không nhắc đến cuộc cách mạng mà Antonio Conte đang thực hiện trên đất Anh và xa hơn là 3 mùa giải ông dẫn dắt Juventus trước đó, từ 2011-2014. 

Thực tế, khi đặt chân đến Juventus Conte từng ấp ủ xây dựng mô hình chiến thuật 4-2-4 tại đó. Nhưng mọi thứ đã thay đổi. "Tôi nhận ra rằng CLB đang có một đạo diễn rất giỏi ở giữa sân (Pirlo), đặc biệt là bộ 3 trung vệ thật tuyệt vời (Barzagli-Bonucci-Chiellini) và không thể lãng phí tài nguyên đó", Conte từng hé lộ về việc đặt nền móng giúp Juve tìm lại sự thống trị ở Italia với 3 chức VĐ Serie A liên tiếp. Ngay cả sau khi ông ra đi, CLB vẫn giành thêm 2 Scudetto nữa, với nền tảng sơ đồ 3-5-2.

Đồ họa: Tiến Hùng

Giờ thì Victor Moses và Marcos Alonso là 2 wing-back trong sơ đồ 3-4-3 mà Conte bắt đầu áp dụng kể từ hiệp 2 trận gặp Arsenal cách đây 1 tháng rưỡi. Sau hiệp 1 để thủng lưới đến 3 quả, Chelsea đã đứng vững ở hiệp 2 và thắng 5 vòng đấu liên tiếp. Khi cặp Moses - Alonso lao lên tấn công, những tiền vệ trung tâm như Matic hoặc Kante sẽ di chuyển ngang để trám vào các chỗ trống, chưa kể 2/3 trung vệ cũng sẵn sàng dạt sang cánh bọc lót phía sau.

Với sơ đồ 3 hậu vệ, tuyển Anh của Terry Venables vào bán kết EURO và Aston Villa của Brian Little giành League Cup đều trong năm 1996. Chelsea “tiến đánh” châu Âu dưới cuộc cách mạnh của Chelsea Glenn Hoddle và Ruud Gullit”

Cuối tuần trước, HLV Mauricio Pochettino khiến Arsenal bất ngờ khi sử dụng 3-4-1-2 trong trận derby tại Emirates.

Walker và Rose - 2 hậu vệ cánh hay nhất EPL mùa này - đã buộc Sanchez và Walcott “câm nín”.

Với HLV Ronald Koeman thì ngược lại, ông còn rất nhiều việc phải làm tại Everton. Dù chọn sơ đồ 3 trung vệ nhằm tăng "tính an toàn" thì Everton và Koeman vẫn chỉ là những gã học việc vụng về khi cố gắng “copy” lối chơi của Chelsea để rồi nhận thất bại tan nát 0-5 trước thầy trò Conte.

Tương tự là Watford sau trận thua lịch sử 1-6 trước Liverpool tại Anfield, khi sự lắp ghép sơ đồ 3 trung vệ vội vã cẩu thả khiến họ càng dễ dàng sụp đổ, bất kể ông thầy Walter Mazzarri - đồng hương Conte - cũng bậc thầy trong việc sử dụng công thức 3-5-2 từ thời còn ở Napoli và từng có rất nhiều tranh cãi rằng "chính Conte đã học lỏm chiêu thức chiến thuật từ Mazzarri".

Chưa rõ, liệu cuộc cách mạng lần này của Conte có giúp Chelsea xây đắp lại nền tảng thống trị một cách vững chãi hay không, sau một mùa giải thảm họa, nhưng rõ ràng sự chuyển biến tích cực từ hệ thống chiến thuật 3 trung vệ và "2 cái máy chạy" wing-back đã giúp The Blues đã lấy lại sự tự tin và nói như cựu danh thủ Paul Scholes, "Chelsea đang thể hiện phẩm chất của một nhà vô địch".

Và đương nhiên, nếu Chelsea làm được điều đó, cơn sốt sử dụng wing-back cùng 3 trung vệ sẽ còn lan tỏa rộng khắp hơn nữa.