Bóng rổ Trung Quốc góp mặt ở đấu trường quốc tế từ rất sớm, thông qua Olympic 1936 ở Berlin, Đức. Khi đó Trung Quốc kết thúc với thứ hạng 15 trên tổng số 21 đội tham gia. Mãi tới Olympic 1948 diễn ra tại London, Trung Quốc mới tham gia môn bóng rổ một lần nữa và giành thứ hạng 18 trên tổng số 23 đội tham gia.

Việc tham gia mà không có được thành tích tốt đã khiến Ủy ban Olympic Trung Quốc quyết định không tranh tài môn bóng rổ ở các kỳ Thế vận hội sau đó nhằm giảm chi phí.

Nhưng ở cấp độ Châu Á thì lại là một chuyện khác...

Bóng rổ Trung Quốc có khoảng thời gian dài thống trị gần như tuyệt đối từ 1975 đến 2005, với 14 chức vô địch FIBA Asia trong 16 lần giải đấu được tổ chức. Hai lần gục ngã duy nhất của Trung Quốc trong giai đoạn này là trước Philippines vào năm 1985 và Hàn Quốc vào năm 1997.

Bóng rổ Trung Quốc thống trị Châu Á hơn 1/4 thế kỷ.

Từ năm 2007 đến nay, Iran mới là đội bóng vô địch FIBA Asia nhiều nhất với 3 lần, Trung Quốc chỉ có 2 lần vô địch và Úc 1 lần lên ngôi vô địch vào năm ngoái.

Nhưng những lần thất bại của Trung Quốc ở cấp độ Châu Á đều đến từ việc chuẩn bị cho mục tiêu xa hơn. Điển hình ở FIBA Asia 2007, Trung Quốc chỉ sử dụng đội hình U23, nhằm chuẩn bị cho Thế vận hội Bắc Kinh diễn ra vào năm 2008. Trong khi đó đội hình chính của Trung Quốc lại được cử sang tham dự giải đấu do chính họ tổ chức, mang tên Stankovic Cup 2007 - một giải đấu rất mạnh và được đánh giá cao hơn FIBA Asia với sự góp mặt của Slovenia, Mỹ, Angola, New Zealand và Venezuela.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc dường như không còn mặn mà với các giải đấu cấp độ Châu Á nữa. Trung Quốc dần chuyển hướng sang các mục tiêu xa hơn như việc đánh bại các đội tuyển đến từ Châu lục khác, và tiến xa hơn ở các kỳ FIBA World Cup.

Ở kỳ FIBA World Cup 2006, Trung Quốc đã vượt qua vòng bảng sau khi đánh bại Senegal và Slovenia, trước khi dừng bước trước Hy Lạp, đội sau đó giành ngôi Á Quân và đánh bại đội tuyển Mỹ.

Tạm gác lại quá khứ hào hùng, bóng rổ Trung Quốc đang hướng tới những đỉnh cao hơn trong tương lai.

Ở kỳ FIBA World Cup 2010, Trung Quốc tiếp tục vượt qua vòng bảng, nhưng phải dừng bước ngay khi bước vào vòng 1/8 trước đội tuyển rất mạnh ở Châu Âu thời điểm đó là Lithuania, hay còn gọi là Litva.

Nhưng ở kỳ FIBA World Cup 2014, Trung Quốc đã không thể góp mặt do gục ngã trước Trung Hoa - Đài Bắc ở tứ kết FIBA Asia 2013 tại Manila, Philppines. Thất bại này được xem là một cái tát cực mạnh với bóng rổ Trung Quốc, từ đó dẫn đến một sự cải tổ mạnh mẽ từ năm 2014 cho đến nay.

Bóng rổ Trung Quốc thay đổi mạnh mẽ từ tư duy chơi bóng, lối chơi cho tới khâu đào tạo con người. Giờ đây thế hệ có tuổi đời rất trẻ như Zhou Qi, Ding Yanyuhang và Abudushalamu Abudurexiti đang là tương lai của bóng rổ Trung Quốc. Zhou Qi và Ding Yanyuhang đang là những cầu thủ đang thi đấu ở NBA. Trong khi Abudushalamu Abudurexiti cũng vừa trải qua mùa giải NBA Summer League trong màu áo Golden State Warriors.

Bóng rổ Trung Quốc vẫn đang giữ vững vị thế anh cả ở Châu Á, mặc dù liên tục thất bại ở FIBA Asia trong những năm gần đây.

(Còn tiếp)