NBA draft là sự kiện diễn ra hàng năm mà trong đó các đội bóng thuộc giải bóng rổ nhà nghề Mỹ (ngày nay là 30 đội) được lần lượt chọn (draft pick) những cầu thủ mới vào đội của mình. 

1. Draft Lottery

Draft lottery được đưa ra để tránh tình trạng một đội bóng cố tình thua để có thành tích tệ nhất nhằm nắm chắc suất 1st pick trong kì NBA draft tiếp theo.

Nhưng ngày nay chỉ có 3 pick đầu tiên được dành cho đội thắng draft lottery, vì tất cả những tính toán lựa chọn cầu thủ sẽ không vì may rủi mà bị thay đổi quá xa, đồng thời vẫn đảm bảo được ưu tiên cho những đội kém nhất được chọn trước.

Ví dụ nếu một đội xếp cuối bảng xếp hạng mà không gặp may nên trượt draft lottery thì vẫn có thể được pick thứ 4 thay vì một thứ tự nào đó sâu phía sau. Về cách tiến hành chọn ngẫu nhiên trong draft lottery, NBA cũng có một số thay đổi quan trọng.

Cho đến năm 1984, 2 đội bóng có thành tích kém nhất mỗi miền được phân chia 1st và 2nd pick bằng cách tung đồng xu. Đội thắng sẽ được chọn trước.

Cũng theo quy định này thì đội bóng kém thứ 2 của miền không bao giờ có cơ hội có được 1st pick. Và cũng theo phương pháp này thì cơ may được 1st pick của 2 đội bóng kém nhất được chia đều 50-50.

Từ năm 1985, hệ thống xổ số (lottery) ra đời để ngăn chặn tình trạng một số đội bóng tranh đua ngược, giành lấy vị trí bét bảng để có được 1st pick của năm tiếp theo.

Thể thức lựa chọn ngẫu nhiên được tiến hành bằng cách để tên của những đội bóng không dự Play-off vào những phong bì kín rồi bốc thăm. Thứ tự draft cứ theo đấy mà được bốc ngẫu nhiên cho đến hết các đội không vào Play-off, các thứ tự tiếp theo dành cho những đội vào Play-off thì dựa vào thành tích vòng bảng của họ.

Đến năm 1987, NBA thay đổi số đội được lựa chọn ngẫu nhiên xuống còn 3 đội và duy trì số lượng này cho tới ngày nay và trong năm này, New York Knicks là đội đầu tiên thắng được 1st pick và nó có giá trị tương đương với việc đưa huyền thoại Patrick Ewing về đội của mình.

Tuy nhiên phương pháp bốc thăm phong bì thư này bị nhiều chỉ trích cho là thiếu công bằng và nó nhanh chóng bị thay thế bằng phương pháp xổ số theo trọng số (weighted lottery system) vào năm 1990.

Để tăng xác suất có được 1st pick cho các đội bóng có thành tích kém hơn, NBA đưa ra một số lượng các cơ may (66 chance chia cho 11 đội) để thắng draft lottery trong đó các đội có thành tích kém được sở hữu số cơ may cao hơn.

Năm 1993, sự may mắn bất ngờ đến với Orlando Magic khi họ chỉ có 1 cơ may trên tổng số 66 vì là đội có thành tích tốt nhất trong số những đội không vào Play-off, nhưng vẫn thắng draft lottery và có được 1st pick. Chris Webber là cầu thủ được chọn về Orlando năm đó.

Từ đó hệ thống weighted lottery tăng tổng số cơ may lên 1.000 để tăng khả năng thắng 1st pick của đội có thành tích thấp nhất lên khoảng 16,7 – 25%. còn khả năng đó cho đội có thành tích tốt nhất trong những đội không vào Play-off thì bị giảm xuống chỉ 0,5 – 1,5% mà thôi.

2. Chuyển nhượng quyền draft pick

Mỗi quyền draft pick được tính tương đương với giá trị một cầu thủ trong tương lai, thế nên NBA cũng cho phép các đội được chuyển nhượng, mua bán quyền draft của mình đổi lấy các cầu thủ hiện thời kèm theo một số điều khoản liên quan. Quyền draft pick ở đây được hiểu là quyền được pick ở 1st round hay là 2nd round mà thôi.

Cũng vì luật này mà có một vụ việc đặc biệt xảy ra với đội bóng Cleveland Cavaliers năm 1980 khi ông chủ của họ thời bấy giờ là Ted Stepien đã thực hiện một loạt các vụ chuyển nhượng bán đi các 1st round pick của mình trong nhiều năm liền.

Sự mất mát này khiến đội bóng của ông bị trượt dài trong nhiều năm tiếp theo khiến NBA đã phải gây sức ép buộc Ted Stepien bán đội bóng đi kèm theo một số draft pick thưởng cho Cleveland để lập lại sự cân bằng. Và từ đó, NBA đưa ra luật nghiêm cấm các đội được bán quyền draft trong những năm liền nhau.

Khi quyền draft pick được chuyển nhượng đi thì khi đến lượt pick cầu thủ của mình, đội bóng sở hữu quyền đó sẽ không quyết định chọn ai mà để cho đội bóng được chuyển nhượng đưa ra lựa chọn của họ.

(Còn tiếp)